Wat is het ‘stikstofslot’?

Nederland zit al jaren vast in de stikstofcrisis. Door vooral de veehouderij komt er te veel stikstof in de natuur terecht, waardoor kwetsbare natuurgebieden achteruitgaan. Sinds 2019 mag volgens de Raad van State geen enkel project meer leiden tot méér stikstofneerslag zonder natuurvergunning. In de praktijk betekent dat: geen enkele toename boven 0,005 mol stikstof per hectare per jaar, een bijna onmeetbaar kleine hoeveelheid.

Die extreem lage grens legde alles stil: boeren kunnen nauwelijks uitbreiden, bouwprojecten lopen vast en industrieën mogen niet groeien. Arjen Lubach noemde dat in zijn video “Alles wat je moet weten over stikstof” treffend een te rigide vertaling van de EU-regel dat “natuur niet mag verslechteren.” Zonder vergunning mag er letterlijk “geen zandkorrel stikstof bij”.

‍

Nieuwe grens voorgesteld

Demissionair minister Femke Wiersma (BBB) wil die ondergrens flink verhogen. Ze noemt de huidige norm “één zandkorrel op het strand van Scheveningen, maar dan vijf keer zo groot” en stelt dat een hogere grens verantwoord is. De BBB pleitte eerst voor 1 mol/ha/jaar (200 keer hoger), maar de huidige plannen mikken op 0,5 mol/ha/jaar, nog altijd 100 keer meer ruimte. Volgens Wiersma zou dat “het stikstofslot in één klap openbreken”: 90% van de bouwprojecten kan dan doorgaan en boeren krijgen weer ontwikkelingsruimte.

‍

Onderzoek: forse groei veestapel mogelijk

Onderzoek van NRC, Omroep Gelderland en Follow the Money laat echter zien dat dit forse gevolgen kan hebben. Als elke boer tot net onder de nieuwe grens uitbreidt, kan de totale uitstoot van ammoniak bijna verdubbelen: van 45 naar 86 kiloton per jaar, vergelijkbaar met de uitstoot van 3 miljoen extra melkkoeien. Dat staat haaks op de huidige natuurdoelen. Alle dure opkoopregelingen samen leverden slechts 5 kiloton reductie op; met één beleidswijziging zou dat vijf keer ongedaan worden gemaakt. Het is wel een theoretisch maximum: niet iedere boer kán of wíl uitbreiden, door andere beperkingen zoals mestregels, dierrechten, financiering en opvolging. Toch verdwijnt stikstof voor veel projecten als beperkende factor, zonder dat daar natuurherstel tegenover staat.

‍

Reacties en risico’s

Natuurorganisaties zijn fel tegen. Natuurmonumenten noemt het plan “volstrekt geen oplossing” en MOB-voorman Johan Vollenbroek waarschuwt: “met het ophogen van de ondergrens dient zich een nieuw PAS-debacle aan. Dit wordt een drama.” Hij doelt op het eerdere PAS-beleid (2015–2019), dat door de rechter ongeldig werd verklaard waardoor duizenden boeren plots illegaal bleken. Critici vrezen dat hetzelfde opnieuw kan gebeuren: als de rechter later oordeelt dat 0,5 mol in strijd is met Europese regels, worden alle uitbreidingen alsnog ongeldig. Ook de landsadvocaat waarschuwde dat “boeren er niet bij gebaat zijn” als ze nu uitbreiden en de regeling later wordt geschrapt.

‍

Politieke onzekerheid

Het kabinet wil de grens alleen verhogen als tegelijk kan worden aangetoond dat de totale stikstofuitstoot daalt, bijvoorbeeld door andere maatregelen of gerichte uitkoop. Ook moet de AERIUS-rekentool worden aangepast en moeten provincies het beleid kunnen uitvoeren. Omdat het kabinet demissionair is en er verkiezingen aankomen, is het nog onzeker of de nieuwe grens er echt komt. Een volgend kabinet kan de plannen aanpassen of stoppen. Provincies houden al rekening met dat risico.

‍

Wat betekent dit?

De nieuwe rekengrens kan tijdelijk lucht geven aan boeren en bouwers, maar het risico is groot dat de rechter er later alsnog een streep door zet. Experts benadrukken: “Het stikstofprobleem wordt met een rekengrens niet opgelost. Er moet een structurele daling van de stikstofneerslag zijn; pas dan kun je ruimte teruggeven voor ontwikkeling.” Met andere woorden: zonder echte vermindering van uitstoot blijft het probleem bestaan.

Bij Hulsman & Partners volgen we deze ontwikkelingen op de voet. Wij voeren AERIUS-berekeningen uit en adviseren over stikstofvraagstukken. Zo brengen we in kaart wat de nieuwe grens voor uw project betekent en welke maatregelen nodig zijn om toekomstbestendig te blijven. Neem gerust contact op, we helpen u graag vooruit, mét oog voor de veranderende regels.